Financiën

Ontwikkelingen
Voor de jaren 2020 en 2021 is het accres van het gemeentefonds bevroren, de zogenaamde ‘freeze’. Dit is slechts een ogenschijnlijke rust. De komende jaren komen diverse, mogelijk ingrijpende, ontwikkelingen op ons af. Met het oog op het meerjarenperspectief zetten we hieronder de belangrijkste ontwikkelingen op een rijtje.

Herijking gemeentefonds
De afgelopen paar jaar is gewerkt aan de eerste grote herziening van het gemeentefonds sinds 1997.
De ‘vervuiling’ in het bestaande (klassiek) deel alsmede de tekortschietende verdeling van de gedecentraliseerde middelen sociaal domein zijn enkele redenen voor de herziening geweest.
Dit alles gericht op een objectieve en uitlegbare nieuwe verdeling.
De herverdeling leidt tot herverdeeleffecten die gefaseerd (‘ingroeipad’) landen bij gemeenten. Bij het schrijven van deze tekst zijn de effecten voor onze gemeente nog niet bekend.
De invoering wordt verwacht in 2022, na akkoord van kabinet en Tweede Kamer.

Onderzoek financiële positie gemeenten
De zorgwekkende financiële positie van gemeenten is al geruime tijd een aandachtspunt. In de financiële verhoudingen tussen medeoverheden is het Rijk echter sterk bepalend. Afgezien van enkele incidentele tegemoetkomingen heeft dit kabinet dit vraagstuk in z’n geheel doorgeschoven naar een volgend kabinet.
Wel verricht het Rijk een aanvullend en verdiepend onderzoek naar de financiële positie en het voorzieningenniveau van de gemeenten.

Aflossen corona schulden
De maatregelen om (de gevolgen van) corona te bestrijden hebben geleid tot een snel oplopende staatsschuld. Een schuld die naar verwachting weer tot ‘normale’ proporties moet worden teruggebracht. Dit gaat ten koste van de rijksuitgaven en daarmee raakt het ook het gemeentefonds. Onder andere de minister van Financiën en de directeur van De Nederlandsche Bank hebben aangegeven dat zorgvuldigheid hierbij geboden is en een langdurig traject de voorkeur geniet.

Herstart trap-op-trap-af na freeze accres
De gemeenten hebben met het Rijk, dit voorjaar, een 'freeze' voor de jaren 2020 en 2021 afgesproken gezien de uitzonderlijk instabiele rijksuitgaven als gevolg van corona. Cruciaal hierbij is de wijze waarop de herstart van de trap-op-trap-af systematiek in 2022 wordt vormgegeven. We kunnen niet zomaar uitgaan van de dan geldende rijksuitgaven en op basis daarvan het accres bepalen. Bij een eerdere freeze (2009-2011) is dit voor gemeenten niet goed gegaan, omdat afspraken ontbraken. Ook nu liggen er (nog) geen afspraken. Wel vindt voorafgaand onderzoek plaats om de juiste positie/hoogte van accres te bepalen.
Mocht het Rijk heel opportunistisch te werk gaan en niet kijken naar gemaakte afspraken maar acteren alsof er geen freeze is geweest dan is een financieel probleem niet ondenkbaar.

Nieuwe kabinet
In het voorjaar 2021 zijn de verkiezingen voor de Tweede Kamer. Afhankelijk van de snelheid van de formatie worden eind 2021, begin 2022 de mogelijke effecten voor gemeenten bekend. Naast bovengenoemde onderwerpen moeten ook afspraken gemaakt worden over de wijze waarop de normeringssystematiek (‘trap-op-trap-af’) vorm wordt gegeven.

Samenvattend: de algemene uitkering gaat de komende jaren veranderen. In welke mate en in welke richting is echter nog onzeker, maar het kan om forse afwijkingen gaan. Om die reden hebben wij de mogelijke aanpassingen opgenomen in de risicoparagraaf. Het gaat om een risicobedrag van € 5 miljoen met een kans van optreden van 50%.

Septembercirculaire 2020
De septembercirculaire is doorgerekend. Ten opzichte van de meicirculaire is, afgezien van de opschalingskorting, in 2020 sprake van een meevaller van ruim € 3 miljoen. Dit is te danken aan een meer dan gemiddelde groei van een aantal maatstaven. In volgende jaren wordt dit, zoals gebruikelijk, verevend met een lagere uitkeringsfactor. Ook in 2021 en 2022 is sprake van een voordeel van in totaal € 3 miljoen.

 
Accres
Dit voorjaar is een ‘freeze’ ingesteld voor de jaren 2020 en 2021. De verwachting ten aanzien van de uitkomsten van de septembercirculaire was dan ook dat de mutaties, afgezien van taakmutaties, gering zouden zijn. Een meer dan gemiddelde stijging in Edese aantallen, variërend van inwoners tot klantenpotentieel, leidt tot een eenmalige meevaller van ruim € 3 miljoen.

Opschalingskorting
Gezien de toegenomen financiële druk bij gemeenten door corona heeft het kabinet besloten de stijging in de opschalingskorting voor de jaren 2020 en 2021 incidenteel te schrappen. Het is aan een nieuw kabinet om bijstellingen voor 2022 en volgende jaren door te voeren.

Corona gerelateerde mutaties
Het Rijk stelt middelen beschikbaar voor de kosten en/of derving van inkomsten als gevolg van corona. Met de zogenaamde junibrief en de septembercirculaire ontvangen we een bedrag van € 3,8 miljoen. Vooralsnog reserveren we dit bedrag in afwachting van de precieze aanwending.
Het betreft de volgende onderdelen:

• Lokale culturele voorzieningen; voor de borging van de lokale en regionale culturele infrastructuur.
• Inhaalzorg; omwille van de continuïteit van zorg voor cliënten op grond van Jeugdwet en de Wmo hulp 2015 zijn maatregelen genomen om hulp te kunnen blijven bieden.
• Compensatie toeristen- en parkeerbelasting; compensatie voor derving van inkomsten.
• Maatschappelijke opvang en Vrouwenopvang; tegemoetkoming in meerkosten van coronamaatregelen en volgen RIVM-richtlijnen.
• Participatie (Wsw); compensatie voor een deel van de loonkosten.
• Voorschoolse voorziening peuters; vergoeding voor door ouders betaalde eigen bijdrage gedurende de periode van sluiting van de kinderopvang.
• Buurt- en dorpshuizen; compensatie voor huur en tegenvallende inkomsten.
• Vrijwilligersorganisaties Jeugd; compensatie van schade voor organisaties zoals scouting en speeltuinen.
• Toezicht en handhaving; compensatie voor extra toezicht- en handhavingskosten.
• Kosten verkiezingen; compensatie voor extra kosten Tweede Kamerverkiezing 2021.
• Noodopvang kinderen; compensatie voor gratis noodopvang voor kinderen met ouder(s) werkzaam in een cruciaal beroep of vitale sector.
• Precario/leges; compensatie voor derving inkomsten als gevolg van sluiting en/of beperkte openstelling van terrassen, markten en evenementen.
• Wmo eigen bijdrage; compensatie inkomstenderving eigen bijdrage.

Jeugd
Als bijdrage in het tekortschietende budget voor Jeugd ontvangen we in 2022 een bedrag van € 2 miljoen.

Regio Deal Foodvalley
Ede is via de Regio Foodvalley verbonden aan de Regio Deal. Het Rijk is een van de financiers van de deal. Het geld dat het Rijk beschikbaar stelt voor 2021 ad € 7 miljoen wordt uitbetaald aan Ede. De bijdrage komt ten goede aan de sporen/projecten die in de financiële paragraaf van de Regio Deal zijn genoemd.

Gezond in de stad
Vanuit het actieprogramma Kansrijke Start ontvangen we voor 3 jaar een aanvullend bedrag van € 13.000 ter ondersteuning van de eerste 1.000 dagen van kinderen. Dit is in aanvulling op de eerder ontvangen € 17.000.

Aanpak laaggeletterdheid
Het bedrag dat we ontvangen voor de meerjarige aanpak van laaggeletterdheid is voor de periode 2021-2024 verhoogd met € 6.000.

Versterken omgevingsveiligheidsdiensten
In het kader van de meerjaren agenda omgevingsveiligheid ontvangen we voor de periode 2021-2024 een jaarlijks bedrag van € 19.000 ter versterking van de lokale omgevingsveiligheid.

Bonus beschut werk
Als gemeente ontvangen we een bedrag van € 49.000 voor de creatie en de continuering van beschut werkplekken in 2020.

Waterschapsverkiezingen
Voor de organisatie van de waterschapsverkiezingen (in 2023) ontvangen we een jaarlijks bedrag van € 19.000. Vooralsnog hebben we voor 2023 de tegemoetkoming over een periode van 4 jaren opgenomen als kosten.

Maatschappelijke opvang
De decentralisatie-uitkering Maatschappelijke opvang is geactualiseerd en leidt tot een stijging van € 19.000 in 2020 en € 15.000 voor de volgende jaren.

Vrouwenopvang
Aan de decentralisatie-uitkering Vrouwenopvang zijn structurele middelen (€ 676.000) toegevoegd voor de versterking van Veilig Thuis en voor acute crisissituaties in de vrouwenopvang en voor het aanpakken van door-en uitstroomproblematiek.

Sociaal domein
De budgetten Sociaal Domein zijn geactualiseerd. Belangrijkste mutatie is de aanpassing van Beschermd wonen voor volumegroei 2021. Daarnaast zijn de budgetten voor Wmo 2015 en Jeugd gecorrigeerd voor de uitvoeringskosten van de Sociale Verzekeringsbank.