Gevolgen coronacrisis

Inmiddels zijn we een half jaar verder. Er is nog steeds grote onzekerheid maar er zijn ook veel maatregelen genomen. Hierna geven wij het beeld van enerzijds de compensaties vanuit het Rijk en het beeld voor de Edese effecten tot nu toe.

Compensatie Rijk
De omvang van de financiële compensatie krijgt steeds meer vorm maar kent tegelijkertijd nog steeds een behoorlijk aantal losse eindjes. Omdat de diverse compensaties niet gelijksoortig zijn, hebben we deze ingedeeld in een 3-tal categorieën:

Categorie 1: compensaties waarvan de omvang nog nader vastgesteld wordt (a.h.v. de werkelijkheid)
Categorie 2: compensaties gericht op de interne thema’s en bedrijfsvoering
Categorie 3: (lumpsum)compensatie gericht op externe thema’s
Hieronder lichten wij deze verder toe.

Categorie 1. compensaties waarvan de omvang nog nader vastgesteld wordt (a.h.v. de werkelijkheid)
In deze categorie vallen de volgende compensaties:

• Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandige ondernemer (TOZO)
• meerkosten en inhaalzorg sociaal domein
• inkomstenderving Eigen bijdrage Wmo

Het totaal voor Ede beschikbare bedrag is € 15,939 miljoen.

 
Wij stellen voor deze compensaties apart te zetten in verband met de specifieke afspraken die daarover met het Rijk gemaakt zijn. De TOZO-middelen ontvangt de gemeente namelijk als voorschot. Op basis van feitelijk gemaakte kosten, die via een SISA-verklaring (specifiek verklaring door accountant) worden getoetst, wordt dit voorschot afgerekend.
Ten aanzien van de meerkosten en inhaalzorg jeugd en Wmo en derving eigenbijdrage inkomsten betreft dit een voorschot waarover nog nader afspraken worden gemaakt. Deze compensaties zijn gericht ingezet op de betreffende voorzieningen.

Categorie 2. compensaties gericht op de interne thema’s en bedrijfsvoering
In de tweede categorie vallen de volgende compensaties: extra kosten verkiezingen, extra kosten toezicht en handhaving en compensatie inkomstenderving parkeer-, toeristen- en precariobelastingen.
Het totaal bedrag bedraagt € 0,974 miljoen. Deze middelen worden op concernniveau verantwoord en lopen vooralsnog mee in de reguliere exploitatie en dempen daarmee effecten die zichtbaar zijn op de verschillende producten. Zie hiervoor de actualiseringsparagraaf jaarschijf 2020.
Indien het nodig is bedragen over te hevelen naar 2021 komen wij daarvoor met een specifiek bestemmingsvoorstel terug bij de jaarrekening.
Gespecificeerd betreft dit de volgende compensatie:

Categorie 3 (lumpsum)compensatie gericht op externe thema’s
In de derde categorie vallen de volgende compensaties:

• noodopvang kinderen & wegvallen Eigen-bijdrage ouders;
• sociale werkbedrijven
• lokale en culturele voorzieningen
• buurt- en dorpshuizen
• vrijwilligersorganisaties jeugd

Het totaal bedrag van de hiervoor ontvangen compensatie bedraagt € 1,786 miljoen, als volgt gespecificeerd:

Wij stellen u voor dit bedrag toe te voegen aan de bestaande overbruggingsfaciliteit. Omdat de doelstelling van deze faciliteit gericht is op steun- en herstel, stellen wij voor hiertoe een Reserve Steun- en herstel corona in te stellen en deze middelen hieraan toe te voegen.
Deze reserve is, in de lijn van de Barometer, beschikbaar als dekking voor nadere invulling van maatregelen waarover wij als college op grond van een inhoudelijk onderbouwing kan besluiten. De per thema ontvangen compensatie is daarbij slechts richtinggevend. Het in de financiële barometer beschreven en in de paragraaf nieuw beleid opnieuw gememoreerde, afwegingskader blijft hierop van toepassing.

Lopende afspraken
Thema’s waarover op dit moment nog geen afspraken zijn gemaakt zijn: extra kosten afvalinzameling, inkomstenderving sport/zwembaden.
Wel zet het Rijk in op een steun- en herstelpakket om mensen die hun baan verliezen een beter perspectief te bieden op nieuw werk en inkomen. Hierbij is aandacht voor goede begeleiding werk(loosheid) naar werk, (om)scholing, het tegengaan van armoede en problematische schulden, het aanpakken van jeugdwerkloosheid en het beschermen van kwetsbare groepen op de arbeidsmarkt. De geldstroom hiervoor zal niet uitsluitend via gemeenten verlopen.
Ook ontvangen veiligheidsregio’s en GGD compensatie voor meerkosten. Deze geldstromen gaan niet via de gemeenten, maar via een rechtstreekse geldstroom met het Rijk en betreffende doelgroep.

Voor een compact overzicht van de onderscheiden compensatie verwijzen wij u naar site van de VNG
https://vng.nl/nieuws/infographic-geeft-inzicht-in-compensatie-coronamaatregelen

Regelingen Provincie Gelderland
Zoals in Barometer aangegeven hebben wij € 300.000 ontvangen van de provincie voor de eerste noodhulp. Daarnaast heeft de provincie nog meer regelingen beschikbaar gesteld. Op dit moment bereiden wij hier nadere voorstellen voor.

Het beeld voor de gemeente Ede
In de financiële barometer hebben we een eerste poging gedaan om de impact van de corona crisis te duiden. We hebben daarbij de indeling naar:

• maatregelen
• effecten
• risico’s

De gemaakte inschatting kwam daarbij uit op circa € 10 miljoen extra kosten (effecten) en een toename van het benodigd weerstandsvermogen van € 15 miljoen (risico). Voor het onderdeel maatregelen zijn wij toen uit gegaan van redelijke compensatie door het Rijk voor landelijk ontwikkelde maatregelen.
Belangrijke onderdelen van deze ingeschatte effecten en risico’s waren: risico op daling inkomsten gemeentefonds, effecten en hoger risico op de grondexploitatie, risico compensatie door het Rijk, risico vertraging ombuigingen sociaal domein, derving belastinginkomsten, hogere kosten en verhoging risico voor bijstandsuitkeringen, risico op financiële knelpunten bij lokale sport- en culturele voorzieningen en verbonden partijen.

De stand van zaken op deze onderdelen geven wij hierna weer.

Maatregelen
Om te komen tot een goed maatregelenpakket gebruiken we richtlijnen zoals opgenomen in de financiële barometer. Daarbij gaan we uit van de eigen verantwoordelijkheid van alle betrokkenen binnen een corona gerelateerd vraagstuk. Wij vragen van betrokkenen voorliggende voorzieningen van het Rijk, provincies en banken ten volle te benutten en kijken naar onze (aanvullende) rol voor het bieden van steun en andere oplossingen, leveren maatwerk en zijn coulant waar nodig. Voor nadere uitwerking van compensatie staat de inhoudelijk afweging centraal en is de door de gemeente ontvangen vergoeding slechts richtinggevend, zoals hiervoor geschetst. Op dit moment worden de onderscheiden voorstellen hiervoor voorbereid.

Effecten
De belangrijkste aan corona te relateren effecten, op basis van het beeld in de actualiseringsparagraaf 2020 zijn tot nu toe de volgende:

• Grondzaken.
  De effecten van corona op de grondexploitatie lijken voor 2020 beperkt tot € 0,336 miljoen en daarmee tot nu toe aanzienlijk lager dan eerder ingeschat.
• Omzetgarantie zorgaanbieders.
  Aan Wmo- en jeugdzorgaanbieders wordt naar verwachting circa € 1 miljoen betaald voor omzetgarantie op basis van de landelijk afgestemde compensatiemaatregel. Het Rijk gaat er van uit dat gemeenten deze kosten zelf kunnen dragen. Vanwege de ingeboekte ombuigingen leidt dit tot een financieel nadeel. Of dit betrokken kan worden bij de nadere uitwerking ten aanzien van meerkosten zal moeten blijken.
• Derving Belastinginkomsten.
  De belastinginkomsten liggen totaal circa € 0,4 miljoen lager dan begroot. (€ 0,25 miljoen toeristenbelasting, € 0,1 miljoen parkeerinkomsten en de reeds besloten compensatie gelegenheidskorting terrashuur. De ontvangen compensatie hierop is € 0,5 miljoen. Op dit onderdeel is (landelijk) een principe afspraak gemaakt om in 2021 naar de feitelijke derving te kijken en op basis hiervan tot reële compensatie te komen. Het meer definitieve beeld zal blijken bij de jaarrekening.
• Hogere bijstandskosten:
  De kosten voor bijstand zijn als gevolg van corona gestegen. Of de afspraak om het macrobudget in september opnieuw te bezien dit gaat compenseren is onzeker.
• Bedrijfsvoeringskosten:
  Om te anticiperen op de nieuwe situatie zijn extra kosten gemaakt. De inschatting hiervan bedraagt € 0,75 miljoen. Hiervoor is geen compensatie voorzien. De komende tijd wordt dit beeld scherper gemaakt.
• Handhaving:
  Om de corona-maatregelen te handhaven zijn extra kosten gemaakt voor handhaving. Deze extra kosten passen tot nu toe binnen de hiervoor ontvangen compensatie.

Risico’s
In deze programmabegroting is een nieuwe inschatting gemaakt van het risicoprofiel van de gemeente Ede. Hierin is ook het risico verhogende effect als gevolg van corona verwerkt. Ook het financiële beeld zoals opgenomen is in deze programmabegroting is hierbij betrokken en beïnvloed de omvang van het benodigde weerstandsvermogen. Onderstaand stippen wij deze aan, voor uitgebreidere toelichting zie de paragraaf weerstandsvermogen. De belangrijkste risico’s zijn:

• Grondzaken.
  Risico op daling prijsdaling bij 2e golf corona en diepe economische crisis.
• Lager inkomsten gemeentefonds:
  Hoewel er sprake van bevriezing van het acres gedurende de huidige kabinetsperiode en opschorting van de opschalingskorting is er na afloop van deze periode nog steeds een risico van dalende inkomsten.
• Hogere bijstandskosten:
  Als er sprake is van een 2e golf en/of diepe economische crisis, zullen de bijstandskosten stijgen. Op basis van landelijk prognosemodel is hier een inschatting voor gemaakt.
• Hogere kosten voor armoede- en schuldenproblematiek:
  Net als bij hogere bijstandskosten zal een diepe economische crisis de kans op stijging van het gebruik van voorzieningen voor aanvullend inkomen en schulddienstverlening toenemen. Het Rijk ontwikkelt hiervoor een pakket met flankerend sociaal beleid gericht op perspectief voor mensen die hun baan verliezen.